Celestia – Blockchain Module hóa: Cách tách dữ liệu và logic để tạo ra hệ sinh thái linh hoạt

1. Đội ngũ sáng lập / công ty đứng sau: Celestia Labs, với những người sáng lập nổi bật như Mustafa Al-Bassam (CEO), Ismail Malik (CTO), John Adler (Kiến trúc sư trưởng), Nick White (COO).

2. Blockchain sử dụng / mô hình kiến trúc: Celestia là một blockchain mô-đun (modular blockchain), hoạt động như một lớp sẵn có dữ liệu (Data Availability Layer – DA layer). Nó sử dụng cơ chế lấy mẫu sẵn có dữ liệu (Data Availability Sampling – DAS) để xác minh dữ liệu một cách hiệu quả. Celestia được xây dựng trên Cosmos SDK và Tendermint Core (nay là CometBFT). Mục tiêu chính của nó là cung cấp khả năng sẵn có dữ liệu và sắp xếp giao dịch, để các rollups (execution layers) có thể xây dựng trên đó.

3. Lộ trình phát triển (Roadmap) & Đối tác: Celestia mainnet đã ra mắt vào tháng 10 năm 2023. Lộ trình tương lai tập trung vào việc cải thiện DAS, tăng cường việc áp dụng light client, hỗ trợ thêm nhiều rollups và mở rộng quy mô. Nhiều dự án rollups và modular blockchain đang tích hợp hoặc có kế hoạch sử dụng Celestia cho lớp sẵn có dữ liệu của họ.

4. Số liệu minh chứng: Celestia ra mắt mainnet vào ngày 31 tháng 10 năm 2023. Token gốc của nó là TIA. Dự án đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng và các nhà phát triển, với hàng chục dự án đang xây dựng hoặc tích hợp Celestia vào kiến trúc của họ.

5. Đối tác: Celestia có nhiều đối tác và các dự án xây dựng trên nền tảng của nó, bao gồm các framework rollup như Optimism OP Stack và Arbitrum Orbit. Các Layer 2 và rollups như Manta Network, Dymension, Eclipse, Fuel, Astria và Astar Network (thông qua rollup của Manta Network) đang sử dụng hoặc có kế hoạch sử dụng Celestia. Ngoài ra còn có các công cụ và SDK như Rollkit.

6. Đánh giá cộng đồng & chuyên gia: Cộng đồng có cái nhìn tích cực về Celestia, xem nó là một dự án tiên phong trong không gian blockchain mô-đun. Các chuyên gia đánh giá cao phương pháp tiếp cận sáng tạo của Celestia trong việc giải quyết vấn đề sẵn có dữ liệu. Nó thường được coi là một phần cơ sở hạ tầng quan trọng cho tương lai của việc mở rộng quy mô blockchain và là một “người dẫn đầu” trong các lớp DA, với tiềm năng tác động đáng kể đến hệ sinh thái rollup.

Celestia – Blockchain Module hóa: Cách tách dữ liệu và logic để tạo ra hệ sinh thái linh hoạt, một tiêu đề nghe có vẻ kỹ thuật nhưng lại ẩn chứa một trong những bước tiến quan trọng nhất của công nghệ blockchain hiện đại. Đối với những ai đang theo dõi sát sao sự phát triển của Web3, Celestia không chỉ là một cái tên mới nổi mà còn là một tầm nhìn về một tương lai mà ở đó, các blockchain không còn là những “khối đá nguyên khối” cồng kềnh mà trở thành những bộ công cụ linh hoạt, có thể lắp ghép để tạo ra những ứng dụng phi tập trung mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Đây thực sự là một cuộc cách mạng trong cách chúng ta tư duy về khả năng mở rộng và thiết kế của các mạng lưới phi tập trung.

Kiến trúc Module hóa là gì và tại sao lại quan trọng?

Để hiểu Celestia, trước hết chúng ta cần nắm rõ khái niệm về kiến trúc module hóa trong blockchain. Hiện tại, hầu hết các blockchain lớn như Ethereum hay Bitcoin đều hoạt động theo mô hình nguyên khối (monolithic). Điều này có nghĩa là một blockchain duy nhất phải xử lý tất cả các chức năng cốt lõi: thực thi giao dịch (execution), đồng thuận (consensus), tính khả dụng của dữ liệu (data availability) và lớp thanh toán (settlement). Khi một blockchain nguyên khối phát triển, nó thường gặp phải “bộ ba bất khả thi” của blockchain: khó có thể duy trì đồng thời khả năng mở rộng, bảo mật và phân cấp.

Mô hình module hóa ra đời để giải quyết vấn đề này bằng cách tách biệt các chức năng trên thành các lớp chuyên biệt. Mỗi lớp sẽ tập trung vào một nhiệm vụ cụ thể, cho phép chúng tối ưu hóa hiệu suất mà không ảnh hưởng đến các yếu tố khác. Điều này tương tự như việc xây dựng một ngôi nhà từ các mô-đun riêng biệt – móng nhà, khung nhà, hệ thống điện nước – thay vì phải xây mọi thứ cùng một lúc từ một khối vật liệu duy nhất. Sự chuyên môn hóa này giúp tăng cường khả năng mở rộng, mang lại sự linh hoạt đáng kinh ngạc và cải thiện tính bảo mật tổng thể cho hệ sinh thái.

Celestia đóng vai trò như thế nào trong hệ sinh thái Module?

Trong kiến trúc module hóa, Celestia đảm nhận vai trò trọng yếu là lớp khả dụng dữ liệu (Data Availability Layer – DAL) và đồng thuận. Đây là trái tim của mô hình module hóa. Điều này có nghĩa là Celestia chịu trách nhiệm đảm bảo rằng tất cả dữ liệu giao dịch đã được công bố lên mạng lưới và có sẵn cho bất kỳ ai muốn truy cập hoặc xác minh. Quan trọng hơn, Celestia không thực thi các giao dịch. Các blockchain xây dựng trên Celestia, thường được gọi là “rollups” hoặc “app-chains”, sẽ tự mình thực thi giao dịch và sau đó gửi dữ liệu đã nén về Celestia để đảm bảo tính khả dụng.

Công nghệ cốt lõi giúp Celestia thực hiện điều này là Lấy mẫu khả dụng dữ liệu (Data Availability Sampling – DAS) và Cây Merkle có không gian tên (Namespaced Merkle Trees – NMTs). DAS cho phép các “light node” (các nút mạng nhẹ) chỉ cần tải xuống một phần nhỏ của dữ liệu khối để xác minh rằng toàn bộ dữ liệu đã được công bố, mà không cần tải xuống toàn bộ khối. Điều này giúp tăng cường đáng kể tính phân cấp và bảo mật. NMTs giúp các rollup dễ dàng tìm thấy dữ liệu của chúng trong các khối lớn của Celestia, ngay cả khi có nhiều rollup cùng gửi dữ liệu lên cùng một khối. Sự tách biệt này giúp Celestia đạt được khả năng mở rộng cực cao, vì nó không bị gánh nặng bởi việc xử lý logic phức tạp của từng ứng dụng.

Ưu điểm vượt trội của Celestia và mô hình Blockchain Module

Mô hình mà Celestia đại diện mang lại nhiều ưu điểm vượt trội. Thứ nhất, nó tăng cường khả năng mở rộng một cách đáng kinh ngạc. Bằng cách tách biệt việc thực thi ra khỏi lớp khả dụng dữ liệu, Celestia cho phép hàng nghìn, thậm chí hàng triệu giao dịch được xử lý bởi các rollup khác nhau mà không làm tắc nghẽn lớp cơ sở. Mỗi rollup có thể tự do mở rộng quy mô mà không phải cạnh tranh tài nguyên với các ứng dụng khác trên Celestia.

Thứ hai, nó mang lại sự linh hoạt và dễ phát triển chưa từng có. Các nhà phát triển có thể xây dựng “app-chain” của riêng mình với môi trường thực thi và logic kinh doanh tùy chỉnh, sau đó sử dụng Celestia để đảm bảo tính khả dụng của dữ liệu. Điều này giúp giảm đáng kể rào cản gia nhập cho việc tạo ra các blockchain mới, mở ra cánh cửa cho sự sáng tạo vô tận. Thay vì phải xây dựng một blockchain từ đầu với đầy đủ các lớp đồng thuận và bảo mật, giờ đây họ chỉ cần tập trung vào lớp ứng dụng và thực thi.

Thứ ba, bảo mật dữ liệu được đảm bảo hiệu quả hơn. Với DAS, các light node có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xác minh tính khả dụng của dữ liệu, từ đó tăng cường tính phi tập trung và khả năng chống lại các cuộc tấn công. Ngay cả khi một số lượng lớn validator cố tình ẩn dữ liệu, các light node vẫn có thể phát hiện ra và cảnh báo mạng lưới. Cuối cùng, việc chuyên môn hóa giúp giảm chi phí giao dịch, vì mỗi lớp được tối ưu hóa cho nhiệm vụ của mình, dẫn đến hiệu quả tài nguyên tốt hơn.

Tương lai của hệ sinh thái với Celestia và tầm nhìn về một kỷ nguyên Blockchain mới

Celestia đang dẫn đầu một tầm nhìn về “tương lai module hóa” trong không gian blockchain, nơi mà các blockchain không còn đơn thuần là những hệ thống đóng mà trở thành một bộ công cụ mở, có thể kết nối và tương tác với nhau. Nó thúc đẩy mạnh mẽ cái mà chúng ta gọi là “cách mạng Rollup”, cho phép các ứng dụng DApps (ứng dụng phi tập trung) triển khai trên các lớp thực thi chuyên biệt mà vẫn thừa hưởng bảo mật và tính khả dụng dữ liệu từ Celestia. Điều này mở ra một kỷ nguyên mới cho các blockchain dành riêng cho ứng dụng (application-specific blockchains), nơi mỗi ứng dụng có thể có blockchain riêng được tối ưu hóa cho nhu cầu cụ thể của nó mà không cần phải hi sinh khả năng mở rộng hay bảo mật.

Tầm nhìn của Celestia không chỉ là tạo ra một blockchain hiệu quả hơn, mà còn là kiến tạo một hệ sinh thái blockchain rộng lớn hơn, đa dạng hơn và dễ tiếp cận hơn cho mọi người. Khi các lớp dữ liệu và logic được tách biệt rõ ràng, chúng ta sẽ chứng kiến sự bùng nổ của những ý tưởng mới, những ứng dụng chưa từng có và một kỷ nguyên mà ở đó, rào cản kỹ thuật để tạo ra một blockchain sẽ giảm đi đáng kể. Đây thực sự là một bước đi quan trọng hướng tới việc hiện thực hóa tiềm năng thực sự của công nghệ sổ cái phân tán, biến nó từ một ý tưởng đột phá thành một nền tảng vững chắc cho tương lai số hóa của chúng ta.