Eli Ben-Sasson và câu chuyện tạo ra StarkNet – Layer 2 bằng chứng không kiến thức

Trong thế giới blockchain đầy biến động, nơi các giải pháp mở rộng cho Ethereum mọc lên như nấm sau mưa, cái tên Eli Ben-Sasson nổi bật không chỉ với tư cách là một nhà sáng lập mà còn là một nhà khoa học, một bộ óc lỗi lạc đứng sau công nghệ bằng chứng không kiến thức (Zero-Knowledge Proof). Câu chuyện về ông và StarkNet không chỉ là về việc xây dựng một Layer 2, mà còn là hành trình biến những lý thuyết mật mã phức tạp nhất thành một giải pháp thực tiễn, hứa hẹn thay đổi cuộc chơi cho khả năng mở rộng của blockchain.

Thông tin về Eli Ben-Sasson

1. Tên & vai trò:

• Eli Ben-Sasson
• Đồng sáng lập StarkWare (nay là thành viên hội đồng quản trị của Starknet Foundation)
• Đồng phát minh zk-STARKs và SNARKs
• Từng là Giáo sư Khoa học Máy tính tại Technion – Viện Công nghệ Israel
• Nhà khoa học sáng lập Zcash

2. Xuất thân & giáo dục:

• Quốc tịch: Israel
• Giáo dục: Tiến sĩ Khoa học Máy tính từ Đại học Hebrew Jerusalem (2007). Nghiên cứu sau tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu Cao cấp, Princeton. Cử nhân Khoa học Máy tính và Toán học từ Đại học Hebrew Jerusalem (bằng magna cum laude).

3. Tầm nhìn & sứ mệnh:

• Tập trung vào quyền riêng tư, khả năng mở rộng và tính toàn vẹn trong công nghệ blockchain.
• Mục tiêu đưa các hệ thống chứng minh mật mã (như STARKs) đến với số đông để cho phép tính toán an toàn và có khả năng mở rộng cho các ứng dụng phi tập trung.
• Tin tưởng vào sức mạnh của các bằng chứng không kiến thức (zero-knowledge proofs) để nâng cao tiện ích và sự chấp nhận của công nghệ blockchain.
• Sứ mệnh của StarkWare là mở rộng quy mô Ethereum bằng cách sử dụng bằng chứng STARK, làm cho blockchain trở nên dễ tiếp cận và giá cả phải chăng cho việc sử dụng phổ biến.

4. Các dự án hoặc đóng góp nổi bật:

• Đồng phát minh zk-STARKs: Hệ thống bằng chứng đối số kiến thức có thể mở rộng, minh bạch.
• Đồng phát minh SNARKs: Bằng chứng kiến thức không tương tác súc tích.
• Đồng sáng lập StarkWare: Công ty xây dựng các giải pháp ZK-rollup cho Ethereum, bao gồm StarkNet (giải pháp mở rộng Layer 2) và StarkEx (công cụ mở rộng dành riêng cho ứng dụng).
• Nhà khoa học sáng lập Zcash: Một loại tiền điện tử bảo vệ quyền riêng tư sử dụng SNARKs.
• Đóng góp học thuật: Nhiều bài báo nghiên cứu trong mật mã học và lý thuyết độ phức tạp.

5. Thách thức & cách họ vượt qua:

• Sự phức tạp của ZK-proofs: ZK-proofs phức tạp về mặt toán học và tốn kém về mặt tính toán. StarkWare tập trung vào việc phát triển các công cụ thân thiện với người dùng (như Cairo, ngôn ngữ lập trình của họ) và các hệ thống hiệu quả để đơn giản hóa sự phức tạp này cho các nhà phát triển và người dùng.
• Rào cản về việc áp dụng: Giáo dục cộng đồng blockchain rộng lớn hơn về lợi ích và ứng dụng thực tế của STARKs. Vượt qua điều này thông qua sự tham gia tích cực, các công cụ mã nguồn mở và xây dựng một hệ sinh thái nhà phát triển mạnh mẽ xung quanh StarkNet.
• Giới hạn khả năng mở rộng của blockchain: Trực tiếp giải quyết vấn đề này bằng cách phát triển các giải pháp mở rộng dựa trên STARK cho phép thông lượng giao dịch lớn ngoài chuỗi trong khi vẫn duy trì bảo mật của Ethereum.

6. Tầm ảnh hưởng tại Việt Nam / quốc tế:

• Quốc tế: Là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong không gian bằng chứng không kiến thức và khả năng mở rộng blockchain toàn cầu. Công trình của ông (SNARKs, STARKs) tạo thành nền tảng cho các loại tiền điện tử bảo vệ quyền riêng tư (Zcash) và các giải pháp mở rộng Layer 2 hàng đầu (StarkNet). Công nghệ của StarkWare rất quan trọng đối với khả năng mở rộng tương lai của Ethereum, ảnh hưởng đến vô số dApp và người dùng trên toàn thế giới.
• Tại Việt Nam: Mặc dù không có thông tin cụ thể về tác động trực tiếp của ông tại Việt Nam, nhưng với tư cách là một nhân vật nền tảng trong công nghệ blockchain toàn cầu, những đóng góp của ông gián tiếp ảnh hưởng đến các nhà phát triển, người dùng và dự án blockchain ở Việt Nam đang tận dụng hoặc quan tâm đến các giải pháp blockchain có khả năng mở rộng và riêng tư.

7. Dự báo & định hướng tương lai:

• Tiếp tục thúc đẩy sự phát triển và áp dụng công nghệ STARK để mở rộng quy mô blockchain.
• Tập trung vào việc phi tập trung hóa hơn nữa và tương lai do cộng đồng quản lý cho StarkNet thông qua Starknet Foundation.
• Nâng cao trải nghiệm của nhà phát triển trên StarkNet với các công cụ và tính năng mới (ví dụ: cập nhật Cairo, cơ sở hạ tầng nhà phát triển tốt hơn).
• Mở rộng các trường hợp sử dụng của STARKs ngoài các giao dịch tài chính, sang các lĩnh vực như tính toán có thể kiểm chứng cho AI, trò chơi và điện toán đa năng.
• Tầm nhìn của ông phù hợp với lộ trình của Ethereum hướng tới một tương lai có khả năng mở rộng và bảo mật cao bằng cách sử dụng ZK-rollups.

Hành trình từ học thuật đến người tiên phong công nghệ

Nền tảng của Eli Ben-Sasson

Trước khi trở thành đồng sáng lập và chủ tịch của StarkWare, công ty đứng sau StarkNet, Eli Ben-Sasson đã có một sự nghiệp học thuật lẫy lừng. Ông là giáo sư khoa học máy tính tại Technion – Viện Công nghệ Israel, một trong những ngôi trường công nghệ hàng đầu thế giới. Các nghiên cứu của ông tập trung sâu vào lý thuyết độ phức tạp tính toán và mật mã học, đặc biệt là các hệ thống bằng chứng có thể kiểm chứng (Probabilistically Checkable Proofs – PCP) và bằng chứng không kiến thức. Chính nền tảng vững chắc này đã cho ông một góc nhìn độc đáo và sâu sắc về các giới hạn và tiềm năng của công nghệ.

Sự ra đời của StarkWare và tầm nhìn giải quyết vấn đề

Nhận thấy những nút thắt cổ chai về khả năng mở rộng của Ethereum, Eli Ben-Sasson cùng với các cộng sự của mình đã thành lập StarkWare Industries vào năm 2018. Tầm nhìn của họ rất rõ ràng: sử dụng một dạng bằng chứng không kiến thức tiên tiến để giải quyết bộ ba bất khả thi của blockchain (khả năng mở rộng, bảo mật, và phi tập trung) mà không cần phải hy sinh bất kỳ yếu tố nào. Họ không chọn con đường dễ dàng mà đặt cược vào một công nghệ mới mẻ và đầy thách thức.

Công nghệ cốt lõi STARK: Trái tim của StarkNet

Giải mã bằng chứng STARK

STARK là viết tắt của Scalable Transparent Argument of Knowledge, một loại bằng chứng mật mã do chính Eli Ben-Sasson và các đồng nghiệp phát triển. Nói một cách đơn giản, STARK cho phép một bên (prover) chứng minh cho một bên khác (verifier) rằng họ đã thực hiện một phép tính toán nào đó một cách chính xác mà không cần phải tiết lộ dữ liệu đầu vào hoặc quá trình tính toán. Tính đột phá của STARK nằm ở hai chữ “S” (Scalable – có thể mở rộng) và “T” (Transparent – minh bạch).

Ưu điểm vượt trội của STARK

So với các công nghệ ZK-SNARK phổ biến khác, STARK sở hữu hai ưu điểm cốt lõi. Thứ nhất, nó không yêu cầu một “trusted setup” (thiết lập tin cậy) ban đầu, loại bỏ hoàn toàn rủi ro về việc khóa riêng tư của quá trình thiết lập bị xâm phạm. Điều này làm cho hệ thống trở nên minh bạch và an toàn hơn. Thứ hai, STARK có khả năng chống lại các cuộc tấn công từ máy tính lượng tử trong tương lai, một yếu tố bảo mật dài hạn cực kỳ quan trọng.

StarkNet: Hiện thực hóa tầm nhìn mở rộng cho Ethereum

Kiến trúc của một ZK-Rollup

StarkNet hoạt động như một giải pháp ZK-Rollup (còn gọi là Validity Rollup). Các giao dịch và hoạt động tính toán của ứng dụng được thực hiện trên mạng lưới Layer 2 của StarkNet với chi phí thấp và tốc độ cao. Sau đó, hàng ngàn giao dịch này được gộp lại và một bằng chứng STARK duy nhất được tạo ra để xác thực tính đúng đắn của tất cả chúng. Bằng chứng nhỏ gọn này sau đó được gửi xuống mạng chính Ethereum (Layer 1) để xác minh. Bằng cách này, StarkNet thừa hưởng được tính bảo mật vững chắc của Ethereum trong khi vẫn đạt được khả năng mở rộng khổng lồ.

Ngôn ngữ lập trình Cairo

Để xây dựng các ứng dụng có thể tạo ra bằng chứng STARK, đội ngũ StarkWare đã phát triển Cairo, một ngôn ngữ lập trình Turing-complete được thiết kế riêng. Cairo cho phép các nhà phát triển viết các logic phức tạp, từ đó máy ảo Cairo có thể thực thi và tạo ra bằng chứng cho việc thực thi đó. Sự ra đời của Cairo đã mở ra một kỷ nguyên mới, nơi các nhà phát triển có thể xây dựng bất kỳ loại ứng dụng phi tập trung nào trên nền tảng của StarkNet.

Khi hệ sinh thái trên StarkNet ngày càng phát triển với các ứng dụng xây dựng trên Cairo, việc nắm bắt các số liệu, phân tích hành vi người dùng và theo dõi các xu hướng thị trường trở thành một nhu cầu thiết yếu cho cả nhà phát triển, nhà đầu tư và người dùng. Đây là lúc các công cụ phân tích chuyên sâu phát huy giá trị. Nền tảng Web3Lead cung cấp một bộ công cụ mạnh mẽ để khai thác dữ liệu on-chain, mang lại những insight quý giá về hoạt động của các dự án, dòng tiền và các mô hình tương tác của người dùng trong hệ sinh thái Web3, bao gồm cả StarkNet. Thay vì chỉ nhìn vào bề nổi, bạn có thể hiểu sâu hơn về động lực tăng trưởng và các cơ hội tiềm ẩn. Để tiếp cận những phân tích chuyên sâu này, bạn có thể khám phá thêm.

Truy cập tại:
https://app.web3lead.com

Hệ sinh thái và những ứng dụng tiềm năng trên StarkNet

Các mảnh ghép quan trọng

Hệ sinh thái StarkNet đang phát triển nhanh chóng với sự xuất hiện của các dự án trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Từ các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) như JediSwap, ví như Argent X và Braavos, đến các nền tảng NFT và cơ sở hạ tầng quan trọng khác. Mỗi dự án này đều là một mảnh ghép quan trọng, góp phần tạo nên một hệ sinh thái hoàn chỉnh và sôi động.

Từ DeFi, GameFi đến những ứng dụng phức tạp

Với khả năng xử lý các phép tính phức tạp với chi phí thấp, StarkNet mở ra cánh cửa cho các ứng dụng mà trước đây không thể thực hiện được trên Ethereum. Trong GameFi, các nhà phát triển có thể xây dựng các game với logic phức tạp, minh bạch hoàn toàn trên chuỗi. Trong DeFi, các giao thức có thể cung cấp các sản phẩm phái sinh hoặc các mô hình tạo lập thị trường phức tạp hơn. Thậm chí, các ứng dụng đòi hỏi tính toán chuyên sâu như mô hình học máy cũng có thể được triển khai on-chain.

Tương lai và thách thức của StarkNet

Lộ trình phát triển phía trước

Eli Ben-Sasson và đội ngũ StarkWare vẫn còn một chặng đường dài phía trước. Lộ trình của họ bao gồm việc tiếp tục phi tập trung hóa mạng lưới, đặc biệt là các thành phần cốt lõi như sequencer (bộ sắp xếp giao dịch) và prover (bộ tạo bằng chứng). Cải thiện hiệu suất, giảm chi phí giao dịch và nâng cao trải nghiệm người dùng cũng là những ưu tiên hàng đầu.

Cuộc chiến Layer 2 và bài toán người dùng

StarkNet đang đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các giải pháp Layer 2 khác như Arbitrum, Optimism, và các đối thủ ZK-Rollup khác như zkSync. Thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở công nghệ mà còn ở việc xây dựng một cộng đồng vững mạnh, thu hút các nhà phát triển tài năng và quan trọng nhất là mang lại trải nghiệm mượt mà để thu hút hàng triệu người dùng cuối.

Hành trình của Eli Ben-Sasson từ một nhà khoa học lý thuyết đến người xây dựng một trong những cơ sở hạ tầng blockchain tham vọng nhất là minh chứng cho sức mạnh của việc ứng dụng khoa học cơ bản vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. StarkNet không chỉ là một sản phẩm công nghệ, nó là hiện thân của một niềm tin rằng blockchain có thể đạt được quy mô toàn cầu mà không phải đánh đổi đi những nguyên tắc cốt lõi về bảo mật và phi tập trung. Tương lai của Ethereum và cả Web3 nói chung có thể sẽ được định hình rất nhiều bởi tầm nhìn và sự kiên trì của những người tiên phong như ông.