Play‑to‑Earn có còn hấp dẫn? Thực tế ở Việt Nam sau cơn sốt Axie Infinity

1. Đội ngũ sáng lập / công ty đứng sau:

Không có một đội ngũ sáng lập duy nhất cho mô hình Play-to-Earn (P2E) vì đây là một khái niệm phát triển tự nhiên trong ngành công nghiệp blockchain gaming. Các dự án tiên phong như CryptoKitties (Dapper Labs, 2017) đã đặt nền móng. Axie Infinity (Sky Mavis, 2018, phổ biến mạnh 2020-2021) được coi là dự án đưa P2E đến gần với công chúng. Nhiều công ty game truyền thống cũng đang nghiên cứu và tham gia vào không gian P2E/Web3 gaming.

2. Blockchain sử dụng / mô hình kiến trúc:

P2E tận dụng công nghệ blockchain để đảm bảo quyền sở hữu thực sự đối với tài sản trong game (NFTs) và tiền tệ trong game (cryptocurrency). Các blockchain phổ biến được sử dụng bao gồm Ethereum, Polygon, BNB Chain, Solana, Immutable X, WAX, và Ronin. Mô hình kiến trúc: Người chơi sở hữu tài sản dưới dạng NFT, lưu trữ trên blockchain. Các giao dịch, phần thưởng và hoạt động kinh tế được thực hiện thông qua smart contracts. Người chơi kiếm token thông qua gameplay và có thể giao dịch trên các sàn phi tập trung hoặc bán NFT trên marketplace.

3. Lộ trình phát triển (Roadmap) & Đối tác:

P2E là một mô hình, không có roadmap chung. Xu hướng phát triển chung bao gồm cải thiện gameplay (từ “play-to-earn” sang “play-and-earn”), tăng khả năng tương tác giữa các game và trong metaverse, tích hợp công nghệ mới (AI, VR/AR). Hệ sinh thái bao gồm các studio game blockchain, nền tảng launchpad (GuildFi, YGG), quỹ đầu tư mạo hiểm (Animoca Brands), cộng đồng/guild game, và các nhà cung cấp cơ sở hạ tầng blockchain.

4. Số liệu minh chứng:

Thị trường game blockchain và P2E tăng trưởng nhanh chóng. Năm 2021, thị trường P2E được định giá khoảng 755 triệu USD. Dự kiến sẽ đạt 3618,4 triệu USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm khoảng 21.2% từ 2022 đến 2028. Hàng triệu người chơi tham gia vào các game P2E hàng tháng (ví dụ: Axie Infinity từng có đỉnh điểm hàng triệu người dùng hàng ngày). Hàng tỷ USD đã được đầu tư vào các dự án game blockchain và P2E.

5. Đánh giá cộng đồng & chuyên gia:

Cộng đồng: Háo hức về tiềm năng kiếm tiền, quyền sở hữu tài sản kỹ thuật số, và khả năng tạo thu nhập thay thế, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, cũng có phàn nàn về chi phí đầu tư ban đầu cao, sự phức tạp của việc sử dụng ví crypto và blockchain, yếu tố “grinding” (cày cuốc) và lo ngại về tính bền vững.
Chuyên gia: Nhìn nhận P2E là một bước tiến cách mạng, trao quyền cho người chơi và mở ra các mô hình kinh tế mới. Tiềm năng tích hợp vào metaverse. Tuy nhiên, cũng lo ngại về tính bền vững của các mô hình tokenomics (nguy cơ lạm phát), tính chất đầu cơ quá mức, rào cản pháp lý, và khả năng trở thành “Ponzi scheme” nếu không có gameplay hấp dẫn.

6. Tokenomics (nếu có token)

Mỗi game P2E có tokenomics riêng, nhưng các nguyên tắc chung bao gồm:
Token tiện ích (Utility Token): Thường được kiếm thông qua gameplay, dùng để mua vật phẩm, nâng cấp, mint NFT, hoặc trả phí. Thường có nguồn cung không giới hạn và dễ bị lạm phát.
Token quản trị (Governance Token): Thường có nguồn cung giới hạn, trao quyền cho người nắm giữ tham gia vào việc quản lý game.
NFTs: Là các tài sản độc đáo, không thể thay thế trong game (nhân vật, đất đai, vật phẩm), có giá trị thị trường.
Thách thức: Duy trì sự cân bằng giữa việc tạo ra lợi nhuận cho người chơi và đảm bảo giá trị của token/NFT, tránh lạm phát và sự sụp đổ kinh tế.

7. Điểm mạnh & Điểm yếu

Điểm mạnh:

• Quyền sở hữu thực sự: Người chơi sở hữu tài sản trong game dưới dạng NFT.
• Tiềm năng thu nhập: Mở ra cơ hội kiếm tiền cho người chơi.
• Tăng cường tương tác: Khuyến khích người chơi tham gia sâu hơn vào hệ sinh thái game.
• Nền kinh tế mở: Cho phép người chơi tự do trao đổi tài sản và tham gia vào thị trường trong game.
• Dân chủ hóa: Token quản trị cho phép người chơi tham gia vào quá trình ra quyết định.

Điểm yếu:

• Tính bền vững: Nhiều mô hình P2E ban đầu gặp khó khăn trong việc duy trì nền kinh tế lâu dài.
• Chi phí đầu tư ban đầu cao: Một số game yêu cầu người chơi phải mua NFT đắt tiền để bắt đầu.
• Tập trung vào “Earn” hơn “Play”: Nhiều game P2E bị chỉ trích vì gameplay đơn điệu.
• Rủi ro đầu cơ và Ponzi: Dễ bị lạm dụng cho mục đích đầu cơ, và một số dự án không bền vững.
• Rào cản gia nhập: Yêu cầu người chơi phải có kiến thức về blockchain, ví điện tử, và giao dịch crypto.
• Biến động thị trường: Giá trị của token và NFT trong game bị ảnh hưởng bởi thị trường crypto.
• Vấn đề pháp lý: Thiếu quy định rõ ràng có thể tạo ra rủi ro.

Nhắc đến Play-to-Earn, hay còn gọi là P2E, chắc hẳn nhiều người Việt vẫn còn nhớ như in những ngày tháng sôi động của cơn sốt Axie Infinity. Từ một mô hình còn khá xa lạ, P2E đã nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu, đặc biệt là ở Việt Nam, nơi nó được kỳ vọng sẽ mở ra một kỷ nguyên mới của việc “chơi game kiếm tiền”. Hàng ngàn, thậm chí hàng triệu người đã đổ xô vào thị trường này, với hy vọng đổi đời chỉ bằng việc chơi game. Tuy nhiên, sau những thăng trầm của thị trường tiền điện tử và sự giảm nhiệt của các dự án GameFi, câu hỏi “Play-to-Earn có còn hấp dẫn?” lại được đặt ra một cách nghiêm túc. Đặc biệt, nhìn vào thực tế ở Việt Nam, nơi từng là một trong những cộng đồng người chơi P2E lớn mạnh nhất thế giới, chúng ta có thể thấy rõ hơn những chuyển biến và bài học đắt giá.

Sự trỗi dậy và đỉnh cao của Play-to-Earn tại Việt Nam

Axie Infinity: Cơn sốt làm thay đổi cuộc chơi

Axie Infinity không chỉ là một trò chơi, nó là một hiện tượng văn hóa, kinh tế đã làm chao đảo nhiều gia đình ở Việt Nam vào những năm 2020-2021. Với mô hình chơi game để kiếm token SLP (Small Love Potion) và AXS (Axie Infinity Shards), nhiều người đã nhìn thấy cơ hội làm giàu chưa từng có. Từ sinh viên, người lao động phổ thông, cho đến những người đã về hưu, tất cả đều tham gia, mua những chú Axie, cày cuốc ngày đêm với hy vọng kiếm được hàng triệu đồng mỗi tháng, thậm chí chỉ trong vài tuần.

Kỷ nguyên “làm giàu không khó”

Cảm giác “làm giàu không khó” đã lan tỏa mạnh mẽ. Những câu chuyện về việc một người trẻ bỏ công việc văn phòng để chơi Axie toàn thời gian và thu nhập gấp nhiều lần là không hề hiếm. Các “farm Axie” mọc lên như nấm, nơi hàng chục, thậm chí hàng trăm điện thoại được vận hành bởi một nhóm người để tối đa hóa lợi nhuận. Đây là thời kỳ hoàng kim, khi giá SLP và AXS liên tục tăng, mang lại những khoản lợi nhuận khổng lồ cho những người tham gia sớm và kiên trì.

Vai trò của cộng đồng Việt Nam

Cộng đồng Việt Nam đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong sự phát triển của Axie Infinity. Chúng ta không chỉ là những người chơi đông đảo mà còn là những người tiên phong, tạo ra nhiều nội dung, hướng dẫn và thậm chí là các dịch vụ cho thuê Axie (scholarship) để giúp những người ít vốn cũng có thể tham gia. Sự gắn kết và nhiệt huyết của cộng đồng Việt đã góp phần không nhỏ vào việc đưa Axie Infinity lên đỉnh cao, biến nó thành một biểu tượng của P2E.

Những dự án P2E “ăn theo” và sự bùng nổ của thị trường

Thành công của Axie Infinity đã mở đường cho hàng loạt các dự án P2E khác ra đời, từ game thẻ bài, game chiến thuật, đến game nông trại. Thị trường P2E trở nên cực kỳ sôi động, thu hút dòng tiền lớn từ các nhà đầu tư và sự quan tâm của đông đảo người chơi. Các dự án mới liên tục được giới thiệu, hứa hẹn những cơ chế kiếm tiền đột phá hơn, đồ họa đẹp mắt hơn. Điều này càng làm tăng thêm niềm tin và sự hứng khởi của cộng đồng vào một tương lai nơi game không chỉ là giải trí mà còn là công cụ tạo ra thu nhập.

Góc nhìn thực tế: Khi tiền không còn “dễ kiếm”

Cơ chế kinh tế bất ổn và lạm phát token

Tuy nhiên, bức tranh màu hồng của P2E không kéo dài mãi. Hầu hết các dự án P2E thời kỳ đầu đều vấp phải một vấn đề cốt lõi: mô hình kinh tế thiếu bền vững. Lượng token được tạo ra (mint) liên tục thông qua quá trình chơi game, trong khi nhu cầu sử dụng (burn) lại không đủ để cân bằng. Điều này dẫn đến tình trạng lạm phát token nghiêm trọng.

Mô hình “ponzi” trá hình?

Nhiều dự án P2E bị chỉ trích là có mô hình hoạt động giống như một “ponzi” trá hình, tức là lợi nhuận của người chơi trước đến từ dòng tiền của người chơi sau. Khi không còn đủ người mới tham gia, dòng tiền bị tắc nghẽn, giá trị token sụt giảm mạnh, kéo theo sự sụp đổ của toàn bộ hệ sinh thái game. Axie Infinity cũng không tránh khỏi quy luật này khi giá SLP và AXS lao dốc không phanh, khiến tài sản của hàng triệu người chơi bốc hơi.

Sự sụp đổ giá trị tài sản trong game

Đối với nhiều người chơi Việt, việc giá trị các chú Axie hay các vật phẩm NFT trong game giảm tới 90-95% không chỉ là một con số mà là một sự mất mát tài chính đau đớn. Những khoản tiền tích cóp, thậm chí vay mượn để đầu tư vào game, bỗng chốc trở thành vô giá trị. Niềm tin vào P2E lung lay, và nhiều người đã rời bỏ thị trường với tâm lý thất vọng và cay đắng.

Rào cản đầu tư và kiến thức kỹ thuật

Việc tham gia P2E không chỉ đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu mà còn yêu cầu một mức độ hiểu biết nhất định về blockchain, ví điện tử, sàn giao dịch và các cơ chế tài chính phức tạp. Đối với nhiều người chơi ở Việt Nam, đặc biệt là những người không có nền tảng công nghệ, đây là một rào cản lớn. Họ dễ dàng mắc phải các sai lầm kỹ thuật hoặc trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo.

Trong bối cảnh thị trường Web3 đầy biến động, việc tìm kiếm những thông tin đáng tin cậy và phân tích chuyên sâu trở nên cực kỳ quan trọng. Để thực sự hiểu rõ hơn về tình hình các dự án Play-to-Earn, nắm bắt xu hướng thị trường GameFi hay đơn giản là muốn có cái nhìn sâu sắc về hành vi người dùng Web3, on-chain data và tiềm năng tăng trưởng của các dự án, một nền tảng như Web3Lead có thể là công cụ hữu ích. Với khả năng tổng hợp và phân tích dữ liệu lớn, Web3Lead cung cấp những insight giá trị giúp người dùng đưa ra quyết định sáng suốt hơn, từ đó khám phá những cơ hội tiềm năng hay nhận diện rủi ro trước khi quá muộn. Truy cập Web3Lead sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về bức tranh Web3 đang thay đổi không ngừng.

Các thách thức và bài học xương máu cho người chơi Việt

Tâm lý FOMO và quyết định vội vàng

Một trong những bài học lớn nhất mà người chơi Việt rút ra từ cơn sốt P2E là nguy cơ của tâm lý FOMO (Fear Of Missing Out). Khi thấy người khác kiếm tiền dễ dàng, nhiều người đã vội vàng đổ tiền vào mà không tìm hiểu kỹ lưỡng về dự án, cơ chế kinh tế hay rủi ro tiềm ẩn. Quyết định theo số đông, theo lời hô hào của cộng đồng mà thiếu đi sự phân tích độc lập đã dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Thiếu thông tin minh bạch và rủi ro lừa đảo

Thị trường P2E, đặc biệt trong giai đoạn bùng nổ, là mảnh đất màu mỡ cho các dự án “scam” (lừa đảo) hoặc các dự án kém chất lượng. Với sự thiếu vắng các quy định rõ ràng và thông tin minh bạch, nhiều người chơi đã trở thành nạn nhân của những lời hứa hẹn viển vông, những lộ trình phát triển không bao giờ thành hiện thực. Việc phân biệt giữa một dự án tiềm năng và một dự án lừa đảo trở thành một thách thức lớn.

Sự mất mát tài chính và niềm tin

Sự sụp đổ của các dự án P2E đã gây ra những tổn thất tài chính không nhỏ cho hàng ngàn gia đình Việt Nam. Hơn cả tiền bạc, đó là sự mất mát niềm tin vào một mô hình mới, vào công nghệ blockchain và vào cả những lời hứa hẹn về một tương lai tươi sáng hơn. Nhiều người đã quay lưng hoàn toàn với P2E, thậm chí là với toàn bộ thị trường tiền điện tử sau những trải nghiệm tiêu cực.

Hướng đi mới cho Play-to-Earn: Từ kiếm tiền đến trải nghiệm game

GameFi 2.0 và sự tập trung vào gameplay

Sau những bài học đắt giá, thị trường P2E đang dần chuyển mình sang một giai đoạn mới, thường được gọi là GameFi 2.0. Trọng tâm không còn chỉ là “kiếm tiền” mà là “chơi game”. Các dự án thế hệ mới tập trung nhiều hơn vào việc phát triển gameplay hấp dẫn, đồ họa chất lượng cao và trải nghiệm người dùng mượt mà, thay vì chỉ tạo ra một giao diện để đào token. Điều này giúp giữ chân người chơi lâu dài hơn và tạo ra giá trị thực sự cho game.

Phát triển bền vững và cơ chế kinh tế cân bằng

Các nhà phát triển P2E hiện nay chú trọng hơn vào việc xây dựng một mô hình kinh tế bền vững, với cơ chế cân bằng giữa việc tạo ra và đốt token. Họ tìm cách tích hợp các yếu tố DeFi phức tạp hơn, tạo ra nhiều tiện ích cho token và NFT, cũng như đa dạng hóa nguồn doanh thu để không chỉ phụ thuộc vào người chơi mới. Mục tiêu là tạo ra một hệ sinh thái có thể tự duy trì và phát triển trong dài hạn.

Tích hợp công nghệ và trải nghiệm người dùng

GameFi 2.0 cũng chứng kiến sự tích hợp sâu rộng hơn của công nghệ blockchain vào cốt lõi của trò chơi, không chỉ dừng lại ở việc sở hữu tài sản NFT. Các yếu tố như quản trị phi tập trung (DAO), khả năng tương tác giữa các chuỗi (interoperability) và trải nghiệm người dùng được tối ưu hóa để thân thiện hơn với game thủ truyền thống, giảm bớt rào cản gia nhập.

Play-to-Earn ở Việt Nam hôm nay: Đâu là tiềm năng?

Các dự án P2E thế hệ mới của người Việt

Dù đã trải qua nhiều sóng gió, Việt Nam vẫn là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về phát triển GameFi. Nhiều studio game Việt đang nỗ lực học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ để xây dựng các dự án P2E thế hệ mới, tập trung vào chất lượng game và tính bền vững. Họ kỳ vọng sẽ tạo ra những sản phẩm không chỉ “made in Vietnam” mà còn đạt đẳng cấp quốc tế, mang lại giá trị thực sự cho người chơi.

Tiềm năng của Web3 và Metaverse

P2E không chỉ là một phần nhỏ của Web3, mà còn là cánh cửa mở ra những khái niệm lớn hơn như Metaverse. Khi công nghệ phát triển, các trải nghiệm ảo ngày càng chân thực và có chiều sâu, tiềm năng của việc sở hữu tài sản số, tương tác trong không gian ảo và tạo ra giá trị trong đó là vô cùng lớn. Việt Nam, với dân số trẻ và khả năng thích ứng công nghệ nhanh, vẫn có thể đóng góp và hưởng lợi từ làn sóng này.

Thay đổi tư duy từ “chơi để kiếm” sang “chơi có giá trị”

Quan trọng nhất, đó là sự thay đổi trong tư duy của cả nhà phát triển lẫn người chơi. Thay vì chỉ nhìn vào “P2E” như một cách kiếm tiền dễ dàng, chúng ta cần nhìn nhận nó như một mô hình “P2O” (Play-to-Own) hay “P2E2E” (Play-to-Earn and Enjoy), nơi giá trị thực sự đến từ trải nghiệm game, từ việc sở hữu tài sản có ý nghĩa và từ sự gắn kết với cộng đồng. Việc kiếm tiền trở thành một phần thưởng xứng đáng cho thời gian và công sức bỏ ra, chứ không phải là mục đích duy nhất.

Nhìn lại hành trình của Play-to-Earn ở Việt Nam sau cơn sốt Axie Infinity, chúng ta thấy rõ những bài học đắt giá về sự trưởng thành của một thị trường mới mẻ. Từ những kỳ vọng hão huyền về việc “làm giàu không khó” đến những mất mát tài chính, cộng đồng người chơi Việt đã trải qua nhiều cung bậc cảm xúc. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là P2E đã chết, mà nó đang dần chuyển mình, học hỏi và phát triển theo một hướng bền vững hơn. Câu chuyện của P2E tại Việt Nam vẫn tiếp diễn, nhưng có lẽ với một tâm thế thận trọng hơn, thực tế hơn và tập trung vào những giá trị cốt lõi mà công nghệ blockchain có thể mang lại cho ngành game.