Social Web3: Mạng xã hội phi tập trung đang thay đổi cách người Việt kết nối

1. Đội ngũ sáng lập / công ty đứng sau:

Các dự án Web3 Social nổi bật:

• Lens Protocol: Được phát triển bởi Aave Companies, một công ty hàng đầu trong lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi).
• Farcaster: Được tạo ra bởi Merkle Manufactory, do Dan Romero (cựu phó chủ tịch Coinbase) và Varun Srinivasan đồng sáng lập.
• DeSo (Decentralized Social): Đứng sau bởi DeSo Foundation, với người sáng lập là Nader Al-Naji.
• Friend.tech: Dự án mới nổi, không công bố đội ngũ sáng lập công khai nhưng nhận được sự đầu tư từ Paradigm.
• XMTP: Nền tảng nhắn tin phi tập trung, được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư lớn trong không gian Web3.

2. Blockchain sử dụng / mô hình kiến trúc:

Web3 Social sử dụng nhiều blockchain khác nhau tùy theo dự án và mô hình kiến trúc:

• Lens Protocol: Xây dựng trên Polygon (một sidechain của Ethereum) để cung cấp khả năng mở rộng và phí thấp. Mô hình kiến trúc modular, cho phép người dùng sở hữu hồ sơ dưới dạng NFT và tương tác với các ứng dụng khác nhau.
• Farcaster: Sử dụng kiến trúc lai, neo danh tính người dùng (FID) trên Ethereum hoặc Base (Layer-2 của Ethereum), trong khi dữ liệu tin nhắn (casts) và tương tác được lưu trữ trên các “Hubs” ngoài chuỗi, đồng bộ hóa và xác minh bởi các nút phi tập trung.
• DeSo: Là một blockchain Layer-1 được xây dựng riêng để tối ưu hóa cho các ứng dụng mạng xã hội, cho phép xử lý lượng lớn dữ liệu tương tác.
• Friend.tech: Dựa trên Base (Layer-2 của Ethereum) để tận dụng khả năng mở rộng và hệ sinh thái của Ethereum.
• XMTP: Tương thích với nhiều blockchain EVM (Ethereum Virtual Machine) như Ethereum, Polygon, BNB Chain, cho phép nhắn tin an toàn giữa các địa chỉ ví.

3. Lộ trình phát triển (Roadmap) & Đối tác:

Lộ trình phát triển chung: Các dự án Web3 Social liên tục tập trung vào việc cải thiện trải nghiệm người dùng, tăng cường khả năng mở rộng, xây dựng các công cụ cho nhà phát triển và mở rộng hệ sinh thái ứng dụng.

• Lens Protocol: Đã ra mắt Lens V2, tập trung vào khả năng tương tác Cross-App, tính mô-đun cao hơn và mở rộng hệ sinh thái. Mục tiêu là trở thành một “social graph” mở cho toàn bộ Web3.
• Farcaster: Đang trong giai đoạn phát triển và mở rộng cộng đồng, tập trung vào việc thu hút các nhà phát triển và người dùng hoạt động thông qua các tính năng như “channels” và Frames.
• DeSo: Liên tục bổ sung các tính năng mới, tích hợp với các ứng dụng Web3 khác và mở rộng hệ sinh thái các dApp xây dựng trên DeSo.

Đối tác: Các dự án Web3 Social thường hợp tác với các ví tiền điện tử, nền tảng nhận dạng phi tập trung (DID), các dự án DeFi, cơ sở hạ tầng lưu trữ phi tập trung (như IPFS, Arweave) và các công ty blockchain khác để xây dựng một hệ sinh thái mạnh mẽ.

4. Số liệu minh chứng:

Web3 Social vẫn còn ở giai đoạn đầu so với Web2 nhưng đã có những số liệu tăng trưởng ấn tượng:

• Lens Protocol: Có hơn 120.000 hồ sơ NFT đã được mint, với hàng triệu giao dịch tương tác và hàng trăm dApp đang xây dựng trên giao thức.
• Farcaster: Ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể về số lượng người dùng hoạt động hàng ngày (DAU), đặc biệt sau sự ra mắt của tính năng Frames, đạt hàng chục nghìn người dùng và hàng triệu tương tác mỗi ngày.
• Friend.tech: Sau khi ra mắt đã nhanh chóng đạt được khối lượng giao dịch và phí đáng kể, với hàng chục nghìn người dùng và hàng triệu đô la giao dịch chỉ trong vài tuần.

Tổng thể: Mặc dù số lượng người dùng còn nhỏ so với Web2, tốc độ tăng trưởng của các dự án Web3 Social cho thấy tiềm năng mạnh mẽ và sự quan tâm ngày càng tăng từ cả người dùng và nhà phát triển.

5. Đánh giá cộng đồng & chuyên gia:

Tiềm năng lớn: Web3 Social được đánh giá là một bước tiến quan trọng, giải quyết các vấn đề cốt lõi của mạng xã hội Web2 như quyền sở hữu dữ liệu, kiểm duyệt và quyền riêng tư. Nó trao quyền kiểm soát lại cho người dùng.

Thử thách: Cộng đồng và chuyên gia cũng thừa nhận những thách thức lớn: trải nghiệm người dùng còn phức tạp, khả năng mở rộng và chi phí giao dịch trên một số blockchain, khó khăn trong việc thu hút người dùng đại chúng, và các vấn đề về kiểm duyệt nội dung độc hại trong môi trường phi tập trung.

Đánh giá về các dự án cụ thể:

• Lens Protocol: Được khen ngợi về cách tiếp cận thực sự phi tập trung và tiềm năng tạo ra một “social graph” có thể tương tác giữa các ứng dụng.
• Farcaster: Được đánh giá cao về sự cân bằng giữa phi tập trung hóa và khả năng mở rộng, cùng với cộng đồng nhà phát triển năng động và tính năng Frames sáng tạo.
• Friend.tech: Gây tranh cãi về mô hình kinh tế nhưng đã chứng minh được khả năng thu hút sự chú ý và người dùng nhanh chóng với mô hình “share-to-earn” độc đáo.

6. Tokenomics (nếu có token):

• Lens Protocol: Hiện tại chưa có token riêng. Hồ sơ (profile) của người dùng là NFT. Có khả năng sẽ có token quản trị trong tương lai.
• Farcaster: Không có token riêng. Phí đăng ký và phí gas cho một số giao dịch trên Farcaster được trả bằng ETH trên Base. Cộng đồng đang thảo luận về khả năng có một token quản trị trong tương lai.
• DeSo: Có token DESO, được sử dụng để staking, trả phí giao dịch, mua “creator coins” trong hệ sinh thái và tham gia quản trị mạng lưới.
• Friend.tech: Mô hình kinh tế xoay quanh việc mua và bán “keys” của người dùng. Người mua key có quyền truy cập vào phòng chat riêng và chia sẻ doanh thu từ các giao dịch key. Dự án đã công bố hệ thống điểm (points) có thể chuyển đổi thành token trong tương lai.

7. Điểm mạnh & Điểm yếu:

Điểm mạnh:

• Sở hữu dữ liệu và danh tính: Người dùng sở hữu hoàn toàn dữ liệu, nội dung và danh tính của họ, không bị khóa trên một nền tảng duy nhất.
• Chống kiểm duyệt: Khó bị kiểm duyệt hoặc cấm tài khoản một cách tùy tiện bởi một thực thể trung gian.
• Khả năng tương tác: Dữ liệu xã hội (ví dụ: hồ sơ Lens) có thể được sử dụng trên nhiều ứng dụng khác nhau, tạo ra trải nghiệm liền mạch.
• Mô hình kinh tế mới: Cho phép người tạo nội dung kiếm tiền trực tiếp và khám phá các mô hình khuyến khích sáng tạo (ví dụ: chia sẻ doanh thu, token hóa).
• Minh bạch: Các quy tắc và hoạt động của mạng lưới thường minh bạch hơn.

Điểm yếu:

• Trải nghiệm người dùng phức tạp: Yêu cầu kiến thức về ví tiền điện tử, phí gas và bảo mật khóa riêng, gây khó khăn cho người dùng phổ thông.
• Khả năng mở rộng và hiệu suất: Các blockchain hiện tại vẫn còn hạn chế về khả năng xử lý giao dịch và chi phí, gây thách thức cho việc hỗ trợ hàng tỷ tương tác xã hội.
• Thiếu người dùng đại chúng: Chưa thu hút được lượng lớn người dùng không chuyên về crypto, thị trường ngách còn nhỏ.
• Vấn đề kiểm duyệt nội dung: Khó khăn trong việc xử lý nội dung độc hại hoặc lạm dụng mà không đi ngược lại nguyên tắc phi tập trung.
• Phân mảnh: Nhiều dự án Web3 Social khác nhau, đôi khi không tương thích hoàn toàn, tạo ra sự phân mảnh trong hệ sinh thái.
• Tính thanh khoản thấp: Một số tài sản xã hội hoặc token có thể có tính thanh khoản thấp.

Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người Việt, từ việc cập nhật tin tức, kết nối bạn bè cho đến kinh doanh trực tuyến. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi ấy là những lo ngại về quyền riêng tư, sở hữu dữ liệu và kiểm duyệt nội dung. Chính trong bối cảnh đó, khái niệm Web3 Social, hay mạng xã hội phi tập trung, đang dần nổi lên như một làn gió mới, hứa hẹn thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tương tác và kết nối trên không gian mạng. Web3 Social không chỉ là một xu hướng công nghệ mà còn là một triết lý mới, nơi người dùng là chủ thể, có toàn quyền kiểm soát dữ liệu và nội dung của mình, thay vì bị chi phối bởi các tập đoàn công nghệ lớn. Đối với người Việt, những người luôn tìm kiếm sự đổi mới và độc lập, Web3 Social đang mở ra một kỷ nguyên mới đầy hứa hẹn.

Nền tảng của Mạng xã hội phi tập trung (Web3 Social)

Để hiểu rõ Web3 Social, chúng ta cần nhìn vào sự khác biệt căn bản của nó so với mô hình Web2 truyền thống. Mạng xã hội phi tập trung được xây dựng trên công nghệ blockchain, một hệ thống sổ cái phân tán và bất biến. Điều này đồng nghĩa với việc không có một thực thể trung gian nào có quyền kiểm soát toàn bộ hệ thống hay dữ liệu người dùng. Thay vào đó, dữ liệu và tương tác được ghi lại trên blockchain, đảm bảo tính minh bạch và bảo mật.

Một trong những giá trị cốt lõi mà Web3 Social mang lại là quyền sở hữu dữ liệu cá nhân. Trong kỷ nguyên Web2, dữ liệu của bạn là tài sản của các công ty mạng xã hội. Họ thu thập, phân tích và bán dữ liệu này cho bên thứ ba mà không cần sự đồng ý trực tiếp của bạn. Với Web3 Social, bạn là người duy nhất sở hữu và kiểm soát dữ liệu của mình. Mọi tương tác, bài đăng hay thông tin cá nhân đều nằm trong ví điện tử phi tập trung của bạn, và bạn có quyền quyết định ai có thể truy cập hoặc sử dụng chúng. Điều này không chỉ tăng cường quyền riêng tư mà còn giảm thiểu đáng kể nguy cơ bị kiểm duyệt nội dung tùy tiện từ một bên thứ ba nào đó. Bên cạnh đó, các mạng xã hội phi tập trung thường tích hợp cơ chế tokenomics, nơi người dùng và người tạo nội dung có thể kiếm được phần thưởng dưới dạng token kỹ thuật số khi họ đóng góp vào hệ sinh thái. Mô hình kinh tế này khuyến khích sự tham gia tích cực và tạo ra một nền kinh tế sáng tạo công bằng hơn, nơi giá trị thực sự được trao cho những người tạo ra nó.

Lợi ích và những thay đổi mà Web3 Social mang lại cho người Việt

Với đặc điểm văn hóa và thói quen sử dụng mạng xã hội độc đáo, người Việt Nam có thể hưởng lợi rất nhiều từ sự chuyển đổi sang Web3 Social. Đầu tiên và quan trọng nhất là quyền tự chủ. Người dùng Việt giờ đây có thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào các thuật toán phức tạp và chính sách thay đổi liên tục của các nền tảng tập trung. Họ có thể xây dựng cộng đồng dựa trên những giá trị chung thực sự, không lo bị ảnh hưởng bởi những nội dung được tài trợ hay các chiến dịch thao túng thông tin.

Web3 Social mở ra cơ hội kiếm tiền và phát triển kinh tế cho hàng triệu người Việt. Những người sáng tạo nội dung, từ các nhà văn, nghệ sĩ cho đến các game thủ livestream, có thể nhận được phần thưởng trực tiếp từ cộng đồng của mình thông qua cơ chế token. Điều này loại bỏ các khoản phí trung gian cao và đảm bảo rằng giá trị được trao trực tiếp cho người tạo ra nó. Đối với nhiều người trẻ tại Việt Nam, đây là một con đường mới để biến niềm đam mê thành thu nhập bền vững. Hơn nữa, Web3 Social còn mang lại tiềm năng hòa nhập tài chính cho những đối tượng chưa có tài khoản ngân hàng hoặc khó tiếp cận các dịch vụ tài chính truyền thống. Với ví tiền điện tử và khả năng giao dịch ngang hàng (P2P), họ có thể tham gia vào nền kinh tế số toàn cầu, từ đó mở rộng cơ hội kinh doanh và tương tác mà không bị giới hạn bởi biên giới địa lý hay các quy định tài chính phức tạp.

Các dự án Web3 Social nổi bật và tiềm năng phát triển tại Việt Nam

Trên thế giới, đã có nhiều dự án Web3 Social đang dần định hình lại cục diện mạng xã hội. Các nền tảng như Lens Protocol hay Farcaster đang thu hút sự chú ý lớn từ giới công nghệ và người dùng muốn trải nghiệm sự khác biệt. Lens Protocol, xây dựng trên Polygon, cho phép người dùng sở hữu hồ sơ xã hội của mình dưới dạng NFT, mang lại quyền kiểm soát tối đa đối với nội dung và mối quan hệ. Farcaster, một giao thức phi tập trung khác, tập trung vào việc tạo ra một không gian mở và tự do cho các cuộc trò chuyện. Bên cạnh đó, các dự án như DeSo (Decentralized Social) cũng đang nỗ lực xây dựng một hệ sinh thái mạng xã hội hoàn chỉnh trên blockchain.

Tại Việt Nam, dù còn khá sơ khai, nhưng tiềm năng phát triển của Web3 Social là rất lớn. Với cộng đồng blockchain và tiền điện tử đang phát triển mạnh mẽ, cùng với số lượng lớn các nhà phát triển tài năng, Việt Nam có thể trở thành một trung tâm quan trọng trong việc xây dựng và ứng dụng các giải pháp Web3 Social. Các dự án khởi nghiệp trong nước có thể tập trung vào việc tạo ra các nền tảng phù hợp với văn hóa và nhu cầu riêng của người Việt, đồng thời tận dụng lợi thế về công nghệ và cộng đồng để cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Sự tham gia của các lập trình viên, nhà thiết kế và những người đam mê công nghệ Việt Nam sẽ là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này.

Thách thức và cơ hội cho Web3 Social tại Việt Nam

Mặc dù có nhiều triển vọng, Web3 Social tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là về công nghệ và trải nghiệm người dùng. Các nền tảng Web3 hiện tại thường khá phức tạp để sử dụng đối với người dùng phổ thông, yêu cầu kiến thức về ví điện tử, blockchain và các khái niệm kỹ thuật khác. Giao diện người dùng (UI) và trải nghiệm người dùng (UX) cần được cải thiện đáng kể để thu hút số đông. Ngoài ra, việc thiếu hiểu biết và sự e dè về tính hợp pháp của tiền điện tử tại Việt Nam cũng là một yếu tố cản trở sự chấp nhận rộng rãi. Khung pháp lý rõ ràng và thân thiện sẽ là yếu tố then chốt để các dự án Web3 Social có thể phát triển mạnh mẽ và bền vững tại Việt Nam.

Khi chúng ta nhìn vào những thách thức này, từ rào cản công nghệ đến sự phức tạp của thị trường, việc nắm bắt thông tin chính xác và kịp thời trở nên vô cùng quan trọng. Để thực sự hiểu được động lực thị trường, hành vi người dùng, và tiềm năng tăng trưởng của các dự án Web3 Social, các nhà đầu tư, nhà phát triển và những người đam mê cần có một nguồn dữ liệu đáng tin cậy. Đây là lúc những nền tảng phân tích chuyên sâu như Web3Lead phát huy giá trị. Web3Lead cung cấp các insight thị trường toàn diện, từ dữ liệu on-chain chi tiết đến phân tích hành vi người dùng Web3, giúp người dùng nhận diện xu hướng tăng trưởng của các dự án một cách khách quan và khoa học. Với Web3Lead, bạn không chỉ nhìn thấy dữ liệu thô mà còn hiểu được bối cảnh đằng sau những con số, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt hơn trong một không gian đầy biến động. Khám phá Web3Lead sẽ mở ra cánh cửa đến với những phân tích chuyên sâu mà bạn cần để dẫn đầu trong kỷ nguyên Web3.

Dù vậy, cơ hội cho Web3 Social tại Việt Nam vẫn rất rộng mở. Với một dân số trẻ, am hiểu công nghệ và sẵn sàng đón nhận cái mới, Việt Nam có thể nhanh chóng thích nghi và trở thành một thị trường tiên phong. Khi công nghệ blockchain ngày càng hoàn thiện, chi phí giao dịch giảm xuống và trải nghiệm người dùng được cải thiện, Web3 Social chắc chắn sẽ bùng nổ. Sự chuyển dịch này sẽ không chỉ thay đổi cách chúng ta kết nối mà còn mở ra những mô hình kinh doanh và tương tác xã hội hoàn toàn mới.

Tương lai của Web3 Social và sự thay đổi trong hành vi kết nối của người Việt

Tương lai của Web3 Social tại Việt Nam hứa hẹn một cuộc cách mạng trong cách chúng ta tương tác và xây dựng cộng đồng. Nó không chỉ là việc chuyển các tính năng của mạng xã hội truyền thống lên blockchain, mà là việc tái định nghĩa hoàn toàn mối quan hệ giữa người dùng, dữ liệu và nền tảng. Chúng ta sẽ thấy sự ra đời của các ứng dụng mạng xã hội được cá nhân hóa cao độ, nơi người dùng có thể tự do định hình không gian kỹ thuật số của mình theo ý muốn. Khái niệm về danh tính số phi tập trung (Decentralized Identity – DID) sẽ trở nên phổ biến, cho phép người dùng mang theo hồ sơ và danh tiếng của mình xuyên suốt các nền tảng khác nhau mà không bị ràng buộc bởi một bên thứ ba.

Mô hình kinh doanh trong Web3 Social cũng sẽ hoàn toàn khác biệt. Thay vì dựa vào quảng cáo và việc bán dữ liệu người dùng, các nền tảng sẽ tập trung vào việc tạo ra giá trị thực sự cho cộng đồng thông qua tokenomics, NFT và các cơ chế chia sẻ doanh thu. Người dùng sẽ không chỉ là người tiêu thụ mà còn là người sở hữu và đồng kiến tạo giá trị. Điều này sẽ thúc đẩy một nền kinh tế sáng tạo công bằng và bền vững hơn. Đối với người Việt, điều này có nghĩa là một môi trường kết nối minh bạch hơn, nơi tiếng nói của mỗi cá nhân được tôn trọng và dữ liệu cá nhân được bảo vệ. Đây là bước tiến hướng tới một internet công bằng hơn, nơi quyền lực thực sự thuộc về những người tạo ra và sử dụng nó.

Sự chuyển mình từ Web2 sang Web3 Social không chỉ là một trào lưu công nghệ mà là một cuộc cách mạng văn hóa số. Người Việt Nam, với tinh thần tiên phong và khả năng thích ứng nhanh chóng, đang ở vị trí thuận lợi để đón đầu làn sóng này. Từ việc kiểm soát dữ liệu cá nhân cho đến việc kiếm tiền từ nội dung sáng tạo, Web3 Social đang mở ra một không gian mạng xã hội tự do, công bằng và dân chủ hơn. Chắc chắn, hành trình này sẽ còn nhiều thử thách, nhưng tiềm năng thay đổi cuộc sống và cách chúng ta kết nối là vô cùng lớn, hứa hẹn một tương lai kỹ thuật số mà ở đó, người dùng thực sự là ông chủ của chính mình.